...życie Iwaszkiewicza ma tyle wymiarów!

Ludwika Włodek Pra.

Ten kwiat, co leci w górze i wieje skrzydłami,

To motyl. Słowo obce, nie wiesz, co to znaczy,

Teraz nie ma motyli. Ten jest jedynakiem.

Za chwilę może i jego nie będzie.

Nie myśl o tym. Patrz, niebo jest takie niebieskie,

Po niebie chmurki lecą, to jasne, to ciemne.

Słońce rano wstaje, co wieczór zapada.

Świat będzie zawsze piękny, Ludko. I beze mnie.

Chcielibyście mieć pradziadka, który poświęci Wam taki wiersz? No, pewnie…

Ludwika Włodek urodziła się na 4 lata przed śmiercią pradziadka. Trochę go pamięta. Jednak spisane wspomnienia pochodzą głównie od jej najbliższych krewnych, przede wszyskim babci Marii Iwaszkiewiczówny i ojca Macieja Włodka. Poza tym zapytała o nie wszystkich, których uznała za domowników i bliskich domowi Iwaszkiewiczów w Stawisku. Opatrzyła swój tekst drzewami genealogicznymi, wspaniałymi zdjęciami z epoki, wykonała porządny risercz dotyczący losów rodziny od czasów napoleońskich i podała do druku ku pamięci wszystkich, rzecz jasna, choć z pewną osobistą intencją. A jest o czym pisać.

Świat Iwaszkiewicza był złożony z kilku co najmniej historii, czy też narracji, jak wypadałoby powiedzieć dziś.

My, prości czytelnicy, znamy pierwszy z tych światów. Iwaszkiewicz był bez wątpliwości pisarzem, poetą i dramaturgiem najwyższej klasy. To była jego prawdziwa tożsamość. Literatura tworzona codziennie od wczesnej młodości, nawet w najgorszych momentach w czasie wojny, kiedy to zamykał się codziennie w ubieralni, żeby stukać na maszynie. Klasyk, erudyta, stylista. Nieprzesadzony polski kandydat do nagrody Nobla. Ten świat  Iwaszkiewicza na co dzień prawie niewidzialny, ulotny, świat, do którego Iwaszkiewicz nikogo nie zapraszał, niczyjej opinii nie potrzebował, świat, co do którego nie miał żadnych wątpliwości. Po prostu dar, który nie opuścił go aż do śmierci (jego późne dzieła są uważane za najlepsze.)

Drugi świat Iwaszkiewicza, to świat oficjalny, świat stanowisk, świat upragnionego prestiżu, świat pracy zarobkowej po prostu. A pracował Iwaszkiewicz od dziecka. Dzięki wczesnemu, gruntownemu, klasycznemu wykształceniu on i jego trzy siostry mogli od czasów licealnych udzielać korepetycji w dworach bogatej szlachty na Ukrainie Naddnieprzańskiej. Był to bez wątpliwości człowiek pracowity i bardzo odpowiedzialny. Człowiek, na którym można się było oprzeć w trudnych czasach. Człowiek, który kierował się zasadą „Pokorne cielę dwie matki ssie.” Taka filozofia pozwoliła mu przetrwać wiek dwudziesty wraz z ogromną rodziną na utrzymaniu. Nazywany oportunistą. Ludwika Włodek nie zaprzecza temu. Ona także nie ma wątpliwości, że wobec perspektywy uznania w oczach władzy, kolejnej nagrody czy medalu  pradziadek tracił rozsądek. Był wieloletnim prezesem Związku Literatów Polskich, decydował o losach wielu ludzi. Wielu uważa, że starał się nikogo nie skrzywdzić, a wielu pomógł. Poseł na sejm, w czasach, kiedy przynosiło to wstyd w kręgach elity intelektualnej. Bezpartyjny. Zasiadał w wielu prezydiach. Do śmierci przekonany, że nie warto opierać się rzeczywistości, tylko trzeba z nią współpracować. Jednak zaskoczeniem było dla mnie to, co wyczytałam u Włodek, że jego najbliższe otoczenie było bez wątpliwości przeciwne sowietom i socjalizmowi. A jednak ten człowiek działał po swojemu. Po prostu… „człowiek na stanowisku”, "człowiek-guma", człowiek "najważniejsze to przetrwać", człowiek "żyj i dać żyć innym".

I wreszcie trzeci świat, ten, który został opisany wnikliwie przez Ludwikę Włodek. Jarosław Iwaszkiewicz, urodzony jako Leon, syn Bolesława – zarządcy cukrowni na Ukrainie, mąż Anny Lilpop – córki właściciela Brwinowa (jednego z tych Lilpopów od Lilpop, Rau i Lowenstein). Poeta i urzędnik, który wygrał konkury o rękę Anny Lilpop z Krzysztofem Radziwiłłem. Ojciec, a potem nestor wielkiej rodziny. 

Pan na Stawisku, które wyciągnął z długów przed wojną, uchronił w czasie wojny, wyprzedając grunty, a na koniec przekazał państwu z zakazem nocowania dla rodziny. Biseksualista, do śmierci kochający swoją żonę.  Wychowujący swoje wnuki jak ojciec, piszący setki listów, flejtuch i ateista związany z kobietą cierpiącą na obsesję czystości i dewocję.

Teraz Ludwika Włodek. Młoda, współczesna dziewczyna. Kiedy chwaliła się pradziadkiem w szkole, nikt nie chciał jej uwierzyć. Napisała książkę o swojej rodzinie naprawdę bez ściemniania. Zdradza nam, że poświęciła się  spisywaniu wspomnień o swoim pradziadku i jego rodzinie w momencie, kiedy rozpadało się jej małżeństwo, a jej rodzice właśnie się rozstali po 39 latach małżeństwa. Pisze, że robi to m.in. dla swoich dwóch synów. Żeby mieli o czym pomyśleć, nad czym się zastanowić. 

Co też ona miała na myśli? Po lekturze jej książki coś więcej wiem, coś przeczuwam, nad wieloma rzeczami się zastanawiam.

________________________

Książkę zawdzęczam przynadziei i jego akcji Podaj książkę.

Lekturę tę zgłoszę do styczniowego wyzwania Trójka e-pik (książka, której wątek oparty jest na autentycznych wydarzeniach)