...Literaturę niosą pisarski kunszt i sprawa - Eustachy Rylski

Eustachy Rylski Po śniadaniu 

Rylski jest jedyny w swoim rodzaju. Chyba już żaden z żyjących polskich pisarzy, poza nim, nie pisze z taką dbałością o słowo i kształt zdania. Nawet trudno to z czymś porównać, bo wypadałoby nawiązać do płynności mistrzów końca XIX wieku. Tymczasem treściowo Rylski jest zainteresowany człowiekiem współczesnym, choć nigdy w ujęciu 1:1. Dominuje nuta uniwersalizująca. Jego problematyka to odwaga, męskość, czułość, przyjaźń, honor - i problem najbardziej go obecnie zajmujący – przemijanie. Dystans, z jakim Rylski odnosi się do prostactwa i banału otaczającego nas na co dzień, jest godny pozazdroszczenia.

Są czytelnicy, którzy czekają na jego nowe rzeczy. I ja do nich należę. Mam chyba wszystko, co ukazało się w ramach jego współpracy ze Światem Książek. Ogromnie cenne są dla mnie te jego książeczki, także przez to, jak elegancko i gustownie zostały wydane, opatrzone reprodukcjami wysokiej jakości na okładce. Tak… Jakość, elegancja, szarm, powaga, brak nachalności i stoicka postawa – za tę właśnie niedzisiejszość cenię Rylskiego.

Czy taką postawę życiową można wyrazić literaturą? Zapewniam Was, że tak.

Gdybyście chcieli się o tym przekonać, to Po śniadaniu nadaje się do tego celu lepiej niż cokolwiek.  Jesteście w większości molami książkowymi, a to jest książka o czytaniu i przeżywaniu literatury. W siedmiu opowieściach, które snuje Rylski, przeczytacie o jego młodzieńczym zauroczeniu Hemingwayem, dziwnym (nawet dla niego samego) afektem dla Turgieniewa, szczerym podziwie dla bohatera Dżumy Camus, niemożności oparcia się poezji Błoka, poddawaniu się Iwaszkiewiczowi, pomimo niechęci do osoby pisarza, przyjaźni intelektualnej z Andre Malraux i wreszcie o pannie Golithly i tej najcudowniejszej, jego zdaniem, iluzji młodości, jaką jest Śniadanie u Tiffany’ego.

Gawędy te, nieśpieszne i dygresyjne, ujawniają tematy, które Rylski rozważał, kształtując siebie jako świadomego pisarza. Do takich podstawowych kwestii należy opowiedzenie się po jednej ze stron: treści lub formy. Rylski pisze:

Literaturę niosą pisarski kunszt i sprawa. Sprawa niesie, moim zdaniem, wyżej i pewniej.

Ale, gdyby mnie ktoś zapytał, czy Rylski jest pisarzem treści czy formy, nie miałabym wątpliwości, odpowiadając: formy. To wspaniały stylista. Mistrz nastroju poetyckiego. Nawet kiedy uprzedza nas: teraz pokażę Wam, jak rozwiązuję mój ukochany pisarski temat, którym jest 'pierwszy chłodniejszy wieczór wrześniowy zapowiadający jesień', jego słowa i tak działają. Po prostu nie można się oprzeć i już siedzimy na werandzie poniemieckiego domu pod Jelenią Górą:

Ciemno już było zupełnie, gdy odezwała się osamotniona wilga, która nie miała szansy przeżyć naszej zimy. Słuchaliśmy jej całą trójką z uwagą i mieliśmy wrażenie, że jest jeszcze ciszej.

Jakie to proste...

Tytuł całości tego zbioru wspomnień nawiązuje do najsłynniejszego opowiada Capote’a. Rylski zbliża się do nas na tyle, żeby nam zdradzić, że oddałby wszystko, byleby móc znowu poczuć to, co poczuł podczas swojej pierwszej lektury Śniadania. Ach, być znowu „przed ‘Śniadaniem u Tiffany’ego’:

Od dzieciństwa naznaczony starością, wychowywany przez starych ludzi, poddawany starym rygorom i rytuałom, uległem niespożytej młodości, z jej impetem, egoizmem i nadziejami na wszystko.

Już dawno nie czytałam tak gorącego i szczerego, nikomu niepotrzebnego wyznania miłości do literatury jak u  tego 68-letniego mężczyzny, który zanim został pisarzem w wieku 40 lat, był robotnikiem, urzędnikiem, pracownikiem ośrodka kultury, wychowawcą w szkole budowlanej, w końcu współwłaścicielem firmy remontowej.

Potem był już tylko tym, kim trzeba.

_________________

Wyzwanie Trójka e-pik (książka ulubionego pisarza), Z półki, Z literą w tle (R)