…z rzeczy świata tego zostaną tylko dwie, dwie tylko: poezja i dobroć… To o Różewiczu

Tadeusz Różewicz Matka odchodzi

Ta niewielka książeczka w połowie zapełniona prozą, w połowie poezją, stała u mnie na półce już kilka lat. A ja bałam się po nią sięgnąć. Bałam się słusznie. Już dawno tak bardzo się nie wzruszyłam, jak czytając ten ‘tren żałobny’ Różewicza o matce. 

Stefania Różewicz zmarła dawno temu, bo w 1957r.  Ale pisarski zwyczaj notowania, zapisywania, przekuwania zdarzeń i uczuć w słowa pozwolił poecie bez trudu w 1999 roku odtworzyć historię wyjątkowej i jednocześnie zwyczajnej matki i jej trzech synów.

Jaka to niezwykła musiała być kobieta, skoro dała życie aż trzem artystom! Bo to nie tylko Tadeusz – poeta, dramaturg, pisarz, ale i Stanisław – reżyser, a także niespełniona nadzieja - najzdolniejszy z braci, Janusz – zamordowany przez gestapo w 1944 r.

Jaka to niezwykła była dziewczynka, skoro, pochodząc z zapadłej wsi, nie zrezygnowała z samodzielnego myślenia i chęci wyrwania najpierw siebie, a potem swojej rodziny z kręgu zabobonu i ciemnoty! A dysponowała tylko własnymi siłami, intelektem, powagą i kursem gospodarstwa domowego we dworze państwa Kozarskich w Konopnicy. Jej mąż, a ojciec braci, którego słabości tolerowała, był lekkoduchem. Przeżył ją o 20 lat. Ona zmarła w 1957 r. Do końca pozostawała, taka jaka była przez całe życie: ‘przytomna, porządna, czysta’. I nade wszystko uważna… 
Ona jedna od zawsze wiedziała, że Tadeusz jest poetą. Jej jednej to nie dziwiło.

Wspaniały jest fragment, w którym Różewicz przytacza wspomnienie swojego pierwszego spotkania z poetyckim powołaniem, bo tak odbieram wspomnienie o wazonie, który któregoś razu matka spontanicznie kupiła i ustawiła na stole. Nawet bez kwiatów - po prostu jako piękny przedmiot. Dla małego Tadzia było to przeżycie o charakterze olśnienia: […] ten piękny wazon był nieużyteczny. Nigdy nie był niczym innym. […] Był piękny sam w sobie.

Wygląda, jakby matka wydając pieniądze, których rodzinie Różewiczów zawsze brakowało, na ten piękny przedmiot, dała błogosławieństwo życiowemu powołaniu Tadeusza – tworzeniu, pisaniu poezji, czegoś co jest ‘piękne samo w sobie’ i tak bardzo ‘nieużyteczne’. Odtąd już zawsze pisał w przekonaniu, że 'oczy matki spoczywają na nim.'

Matka odchodzi jest także medytacją o własnym odchodzeniu autora. Poeta miał 78 lat, kiedy pisał epitafium swojej matki, dzieciństwa, młodości i wreszcie swoich własnych marzeń.

Ta rzecz płacze

wyjęta ze mnie

na światło

PS. Różewicz jest najpowszechniej znanym pisarzem polskim na świecie - jego utwory przetłumaczono na 49 języków.

Zbiory opowiadań[edytuj]

• 1955 – Opadły liście z drzew
• 1960 – Przerwany egzamin
• 1966 – Wycieczka do muzeum
• 1970 – Śmierć w starych dekoracjach
• 1979 – Próba rekonstrukcji

Zbiory wierszy i poematy[edytuj]

• 1944 – Echa leśne
• 1946 – W łyżce wody
• 1947 – Niepokój (zawiera m.in. wiersz Ocalony)
• 1948 – Czerwona rękawiczka
• 1950 – Pięć poematów
• 1951 – Czas, który idzie
• 1952 – Wiersze i obrazy
• 1954 – Równina
• 1955 – Srebrny kłos (zawiera m.in. wiersz Przepaść)
• 1956 – Poemat otwarty
• 1958 – Formy (zawiera m.in. wiersz List do ludożerców)
• 1960 – Rozmowa z księciem
• 1961 – Zielona róża (wiersze wydane razem z dramatem Kartoteka)
• 1961 – Głos Anonima (zawiera poemat Et in Arcadia ego)
• 1962 – Nic w płaszczu Prospera
• 1964 – Twarz
• 1968 – Spadanie, Non-stop-show (poemat)
• 1968 – Twarz trzecia
• 1969 – Regio
• 1974 – Wiersze
• 1977 – Duszyczka
• 1987 – Poezje
• 1989 – Na powierzchni poematu i w środku
• 1991 – Płaskorzeźba
• 1996 – Zawsze fragment
• 1998 – Zawsze fragment. Recycling
• 1999 – Matka odchodzi – książka otrzymała laur Śląskiego "Oblicze Ojczyzny " Wawrzynu Literackiego za 1999 oraz Nike w 2000
• 2001 – Nożyk profesora (poemat i wiersze)
• 2002 – Szara strefa
• 2004 – Wyjście
• 1955, 2005 – Uśmiechy
• 2007 – Nauka chodzenia. Gehen lernen
• 2008 – Kup kota w worku
• 2012 - To i owo

Dramaty[edytuj]

• 1960 – Kartoteka
• 1962 – Grupa Laokoona
• 1964 – Świadkowie albo Nasza mała stabilizacja
• 1965 – Wyszedł z domu
• 1969 – Stara kobieta wysiaduje
• 1972 – Na czworakach
• 1975 – Białe małżeństwo
• 1979 – Śmierć w starych dekoracjach
• 1979 – Do piachu
• 1982 – Pułapka
• 1997 – Kartoteka rozrzucona
• 1997 – Palacz

Scenariusze[edytuj]

Wspólnie z Kornelem Filipowiczem:
• 1956 – Trzy kobiety
• 1959 – Miejsce na ziemi
• 1962 – Głos z tamtego świata
• 1966 – Piekło i Niebo
Wspólnie ze Stanisławem Różewiczem:
• 1961 – Świadectwo urodzenia
• 1964 – Echo
• 1967 – Mąż pod łóżkiem w Komedie pomyłek
• 1968 – Samotność we dwoje
• 1973 – Drzwi w murze

_________________________

 Przeczytane w ramach wyzwania Trójka e-pik (książka posiadana na własność, która na półce czeka już zbyt długo), a także wyzwanie Z półki 

i wyzwanie Z literą w tle