Zygmunt Kałużyński to był ktoś

Wojciech Kałużyński Pół życia w ciemności. Biografia Zygmunta Kałużyńskiego

Kto widział kiedykolwiek wypowiedź Kałużyńskiego w telewizji, ten nigdy go nie zapomni. Był prawdziwym 'zwierzęciem telewizyjnym'. To był ekspansywny gość. Wygłaszał podniesionym, wyrazistym głosem niepopularne, kontrowersyjne, niebanalne i zaskakujące opinie głównie na tematy filmowe, ale nie tylko. Mówił to, co myślał, obcesowo, nie wahał się nawet  w pewien sposób ranić swoich adwersarzy, bo uderzał celnie. Do tego jego mowa ciała była nietypowa. Był nadruchliwy, wykonywał zamaszyste, niespodziewane gesty, unosił się z krzesła, zachowywał, jakby był nakręcony. No i ten uśmiech… Niektórzy mówili - szelmowski, inni – błazeński.
Uwielbiał być na kontrze do świata. Nikt nie potrafił się tak pięknie i interesująco nie zgadzać jak Kałużyński...

Niedbały, jeśli chodzi o ubranie, doszedł pod koniec życia do stadium kloszarda. Ale mieszkanie

miał wypełnione po sufit książkami, płytami i porcelaną. A głowę erudycją. Był niewątpliwie dziwakiem, z dużą dozą egoizmu, ale też bibliofilem i muzykofilem.

W sprawie niechlujnego wyglądu - jak każdy oryginał tego typu – uznał, że to inni mają problem, nie on… Jak w tej anegdocie o spotkaniu z aktorem Kazimierzem Rudzkim, słynnym pedantem. Na stwierdzenie Rudzkiego, że:

- Mówi się Zyziu, że chodzisz brudny.

Odparł:

- Nieprawda, myję się, a nawet kąpię.

Na co Rudzkiemu nie pozostało powiedzieć nic innego jak:

- To może powinieneś zmieniać wodę.

To był jeden z poważnych mankamentów jego charakteru, obok bezideowości, oportunizmu wobec władz, gwałtownej zadrości, mściwości i innych przywar, za które zapłacił najwyższą cenę  - cenę samotności. Praktycznie jedynym bliskim mu człowiekiem był na starość jego uczeń i przyjaciel Tomasz Raczek.

Osobiście byłam jego fanką. Mieliśmy podobny gust filmowy. Ja też lubię filmy robione „z jajem”, a nie „na kolanach”. Mnie też nudziły filmy Zanussiego (zwanego przez niego Zanudzim) i niektóre filmy Wajdy. Uwielbiałam Ludzi z pociągu i Zezowate szczęście. Ale filmy Tarkowskiego czy Holland mnie się podobały. Jemu nie. Jednak trzeba powiedzieć, że w sumie mentalnie byliśmy blisko – z większością jego opinii się zgadzałam.

Poniżej przytaczam przykłady jego opinii, pod którymi mogę się i ja podpisać.

W kinie widział przede wszystkim na nowo odtwarzane historie mityczne. Wielkie mity mówią nam o prawdach, które nie dają się zamknąć w realistycznej obserwacji. Kino takie jak King Kong, Racula, Frankenstein, thrillery, melodramaty Marleny Dietrich i Grety Garbo dają właśnie możliwość, żeby tę prawdę wyrazić. Możemy się obruszać, że nie ma w tym żadnej treści; zanalizowane intelektualnie, wszystko okazuje się głupie, banalne, powierzchowne. Jest tam jednak siła wzruszenia przemawiająca do naszej podświadomości.

O swoim charakterze:

Zastanawiając się nad sobą, doszedłem do wniosku, że głównym powodem mojego wyboru jest moje usposobienie: mianowicie jestem ciasnym racjonalistą.

[Mnie też przydałoby się być czasami bardziej sentymentalna i podatna na iluzje.]

O swoim stosunku do religii:

Pewnego dnia doszedłem do wniosku, że mogę być chrześcijaninem, nie zadając się z Kościołem, i że wystarczy mi nieduża książeczka, czyli Ewangelia! Była to jedna z moich najpiękniejszych chwil!

Autor biografii - Wojciech Kałużyński trafnie stwierdza, że najważniejsza w odbiorze „starego” Kałużyńskiego była jego charyzma, będąca pochodną jego autentyczności, entuzjazmu, erudycji i szczerości.

Nie schodząc z wysokiego poziomu intelektualnego, wkładał w recenzję autentyczną pasję. Wyrażał nie chłodny, zdystansowany, ale gorący zachwyt. I odwrotnie – filmy, które nie przypadły mu do gustu, rozjeżdżał koncertowo na miazgę…

Mój stosunek do książek i filmów jest podobny. Niemal nigdy nie pozostaję wobec nich obojętna. Pobudzają mnie najczęściej jak płachta na byka. Też jestem albo gorąca albo lodowata w swoich opiniach. Najtrudniej jest mi pozostać letnią…

Dziękuję Wojciechowi Kałużyńskiemu za tę książkę. Pół życia w ciemnościach przeniosło mnie znowu w świat TVP z lat 70. i 80., kiedy to oglądałam filmy mojego życia [Świat się śmieje, rzeczy Bustera Keatona, Kurosawę, Solaris, Stalker, Siódmą Pieczęć, Pojedynek, Piknik pod Wiszącą Skałą Petera Weira, Obcego. Także wczesne filmy Nikity Michałkowa, a potem to już Gwiezdne Wojny, Mad Max. Dalej to już niewiele mi utkwiło w pamięci tak bardzo jak tamte filmy. Może tylko American Beauty, Siedem i Matrix zrobiło na mnie podobne wrażenie. Ostatnio kino islandzkie i skandynawskie. No może trochę Francuzów, np. Wielki błękit.]

Samo przypomnienie sobie programu XYZ było urocze. I to powiedzenie Kałużyńskiego, które zawsze zapowiadało ostrą rozgrywkę intelektualną: Ależ pani Nino [to do prowadzącej Niny Terentiew], ja się z panią całkowicie nie zgadzam!